Τί είναι η ζήλια;
Η ζήλια είναι ένα κουβάρι από συναισθήματα που περιλαμβάνει το φόβο, το θυμό και τη λύπη ή ακόμα καλύτερα, ένα σύμπλεγμα συναισθημάτων, πεποιθήσεων και συμπεριφορών που προκύπτουν όταν το παιδί αισθανθεί ότι απειλείται η σχέση του με ένα πολύ αγαπημένο πρόσωπο, συνήθως γονέα, από κάποιον «ανταγωνιστή». Λίγα είναι γνωστά για το πόσο έντονη μπορεί να γίνει η ζήλια ανάμεσα στα αδέλφια. Το βέβαιο ωστόσο είναι πως οι γονείς δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε όλες τις ανάγκες των παιδιών την ίδια στιγμή. Έτσι, η έντονη ζήλια θα μπορούσε να είναι μια φυσιολογική, ίσως καθημερινή εμπειρία για τα αδέλφια, που χρειάζεται ωστόσο σταθερή διαχείριση.
Γίνεται ένα παιδί να μην ζηλεύει;
Ανάμεσα στα ανθρώπινα συναισθήματα είναι και η ζήλια. Είναι πολύ σημαντικό να εξηγούμε στο παιδί ότι όλοι οι άνθρωποι κάποιες στιγμές μπορεί να ζηλέψουν και ότι αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Ενθαρρύνουμε το παιδί να λεκτικοποιεί τη ζήλια όταν την αισθάνεται. Μέσα από έρευνες έχει φανεί ότι η λεκτικοποίηση των συναισθημάτων καταπραΰνει σημαντικά την επίδρασή τους.
Μιλώντας για διαχείριση των συναισθημάτων.
Αρχικά συζητάμε με το παιδί για τις 3 διαστάσεις της ζήλιας (θυμός, λύπη, φόβος). Το καθησυχάζουμε λέγοντας ότι όλοι οι άνθρωποι κάποιες φορές ζηλεύουν. Διαχωρίζουμε το συναίσθημα της ζήλιας από τη δυσλειτουργική συμπεριφορά που μπορεί να ενεργοποιείται. Το να αισθανθεί κανείς ζήλια είναι εντάξει, δεν είναι εντάξει όμως το να συμπεριφέρεται με
άσχημο τρόπο. Εξηγούμε στο παιδί ότι ένα συναίσθημα, π.χ θυμός, ζήλια, λύπη, το επισκέπτεται για λίγο και θα αποχωρίσει, και ότι έχει την επιλογή να μην ενεργήσει σύμφωνα με αυτό: «Δεν χρειάζεται να υπακούς στη ζήλια όταν σε επισκέπτεται. Μπορείς να τη νικήσεις».
Καθημερινές Στρατηγικές για τους Γονείς
Να επαινούμε το μεγαλύτερο παιδί μας όταν φέρεται όμορφα στο αδερφάκι του.
Το κόλπο είναι να βρίσκουμε σκόπιμα τις φορές που το παιδί συμπεριφέρεται όμορφα στο αδερφάκι του και να επαινούμε αυτή τη συμπεριφορά, ενθαρρύνοντάς το να συνεχίσει έτσι. Με αυτό τον τρόπο, του δείχνουμε ότι μπορεί να τραβάει την προσοχή μας λιγότερο μέσω της κακής συμπεριφοράς και περισσότερο μέσω της καλής.
Να ενθαρρύνουμε τη συνεργασία.
Τα παιδιά συχνά ανταγωνίζονται για να δουν ποιος είναι «ο καλύτερος». Έτσι κοντράρονται με τα αδέλφια τους τόσο για το τι μπορούν να κάνουν καλύτερα, όσο και για το ποιος θα συγκεντρώσει την προσοχή ή τη στοργή του γονιού. Εναλλακτικά:
Ολοκληρώστε μια εργασία ενάντια στο ρολόι, όχι βάζοντας το ένα παιδί εναντίον του άλλου
Παίξτε παιχνίδια που τοποθετούν τα παιδιά στην ίδια πλευρά π.χ γονείς εναντίον παιδιών
Αναθέστε δουλειές για τις οποίες θα χρειαστεί συνεργασία π.χ τακτοποίηση του δωματίου (το ένα παιδί μαζεύει τα παιχνίδια, το άλλο τα ρούχα)
Να κάνουμε τα παιδιά μας να αισθάνονται συμπερίληψη.
Βρείτε απλούς τρόπους να κάνετε τα παιδιά να νιώσουν «εντός ομάδας». Προσκαλέστε τα να σας βοηθήσουν να πλύνετε τα φύλλα της σαλάτας ή να στρώσουν το τραπέζι.
Να τους λέμε συχνά τι τα κάνει για εμάς τόσο ξεχωριστά.
Ένα παιδί βλέποντας το αδελφάκι του να τραβά την προσοχή ή τον έπαινο μπορεί να αισθανθεί ζήλια ή απογοήτευση. Μια καλή στρατηγική είναι να υπενθυμίζουμε στο παιδί όλους τους τρόπους για τους οποίους είναι για μας ξεχωριστό και μοναδικό. Να του μιλήσουμε για το πώς οι ζωγραφιές του μας κάνουν να χαιρόμαστε ή για το πόσο υπεύθυνος αδελφός ή αδελφή είναι. Να βρίσκουμε λίγο χρόνο για εξόδους ή δραστηριότητες/παιχνίδι με το κάθε παιδί ξεχωριστά. Έστω και 15-20 λεπτά είναι αρκετά.
Να μην συγκρίνουμε τα παιδιά μας.
Τα παιδιά ακούν τι λέμε και καταλαβαίνουν ακόμη και την υπονοούμενη γλώσσα του σώματος. Ξέρουν ότι συζητάμε για το ποιο άρχισε να περπατάει πρώτο ή για το αν πιστεύουμε ότι κάποιο εξελίσσεται περισσότερο από το άλλο. Αυτές οι συγκρίσεις μπορούν να αυξήσουν τη ζήλια των αδελφών και να επιδεινώσουν τον δεσμό που προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε.
Αντί να συγκρίνουμε, μπορούμε να μιλήσουμε για τα ορόσημα του κάθε παιδιού χωρίς να αναφέρουμε το άλλο παιδί μας. Αποφεύγουμε να επισημάνουμε κάποιο ταλέντο τους ή ιδιότητά τους με τρόπο που να τα κάνει να πιστεύουν ότι είναι εγκλωβισμένα σε αυτό το χαρακτηριστικό π.χ. «Αυτός είναι ο εργατικός ενώ ο΄άλλος δεν είναι».
Να ενθαρρύνουμε την ενσυναίσθηση.
Τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται με το που γεννιούνται το πώς νιώθουν οι άλλοι. Η ενσυναίσθηση αναπτύσσεται με τα χρόνια και καλλιεργείται καλύτερα στην παιδική ηλικία. Πώς μπορούν να σταματήσουν μια δυσλειτουργική συμπεριφορά όταν δεν ξέρουν πώς επηρεάζει τους άλλους; Η ενίσχυση της ενσυναίσθησης είναι μια συνεχής διαδικασία και μπορεί να γίνει επαναλαμβάνοντας συχνά ερωτήσεις όπως: «Πώς θα ένιωθες αν…;» ή «Δεν θα σου άρεσε αν κάποιος άλλος…».
Μπορείτε επίσης να συσχετίσετε μια από τις προηγούμενες εμπειρίες του παιδιού σας με αυτό που βλέπει την παρούσα στιγμή. Αν δει την αδερφή της να κλαίει, θα μπορούσατε να πείτε: «Έχει στεναχωρεθεί πολύ. Θυμάσαι πόσο είχες στεναχωρηθεί κι εσύ όταν έπρεπε να φύγουμε από τη φίλη σου; Κάπως έτσι νιώθει τώρα».
Να εκφράζουμε τακτικά την άνευ όρων αγάπη μας.
Ολοι φοβόμαστε κατά βάθος την απόρριψη, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών μας. Κι αυτά ανησυχούν ότι η συμπεριφορά τους μπορεί να μας απομακρύνει ή ότι δεν θα είναι πάντα ξεχωριστά στην καρδιά μας.
Διαβεβαιώνουμε συχνά το παιδί μας ότι το αγαπάμε, ό,τι κι αν γίνει. Ότι το αποδεχόμαστε ακριβώς όπως είναι και ότι δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα για να «κερδίσει» την αγάπη μας.
Έχει σημασία...
Όταν απευθυνόμαστε στο παιδί μας μιλάμε πάντα σε σχέση με τη συμπεριφορά του, όχι το ίδιο ως άτομο. Εάν συμπεριφέρεται άσχημα, δεν το αποκαλούμε «κακό παιδί», αλλά αναφέρουμε ότι έκανε μια λάθος επιλογή. Αυτό ως άνθρωπος είναι πάντα καλό, ακόμα κι όταν κάνει λάθη. Με αυτόν τον τρόπο, εστιάζουμε στη διόρθωση της συμπεριφοράς.
Ας είμαστε 100% παρόντες στις χειρονομίες και τις αλληλεπιδράσεις μας με το παιδί μας. Είναι άλλο να του δίνουμε μια γρήγορη αγκαλιά το πρωί, και άλλο να ξεκινάμε τη μέρα μας με ένα πλατύ χαμόγελο και μια ζεστή αγκαλιά. Ας κάνουμε σαν να μην το έχουμε δει εδώ και καιρό και σαν να είμαστε ενθουσιασμένοι που είμαστε μαζί για άλλη μια φορά. Ας αφήσουμε την παρουσία του να φωτίσει το πρόσωπό μας, για να νιώσει την αγάπη και τη ζεστασιά με αυθεντικό τρόπο.
Ας περνάμε αποκλειστικό χρόνο μαζί του. Δεν μιλάμε για ώρες εδώ. Μιλάμε μόνο για λίγα λεπτά την ημέρα ή το διάβασμα ενός παραμυθιού ή μια αγκαλιά αφού το μικρότερο αδελφάκι του έχει πάει για ύπνο. Δώστε του την ευκαιρία να σας έχει για τον εαυτό του έστω και σε μικρές δόσεις. Αρκεί.
Αναστασία Μάμαλη
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια