Αλήθεια τί είναι η ζήλεια;
Η ζήλεια είναι ένα κουβάρι από συναισθήματα που περιλαμβάνουν το φόβο, το θυμό και τη λύπη, ή ακόμα καλύτερα ένα σύμπλεγμα συναισθημάτων, πεποιθήσεων και συμπεριφορών που προκύπτουν όταν το παιδί αισθανθεί ότι απειλείται η σχέση του με ένα πολύ αγαπημένο πρόσωπο-συνήθως γονείς - από κάποιον «ανταγωνιστή». Λίγα είναι γνωστά για το πόσο έντονη μπορεί να γίνει η ζήλεια μεταξύ αδελφών. Το βέβαιο ωστόσο είναι πως οι γονείς δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε όλες τις ανάγκες των παιδιών την ίδια ακριβώς στιγμή. Έτσι, η έντονη ζήλια θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια φυσιολογική ίσως καθημερινή εμπειρία για τα αδέλφια, που χρειάζεται ωστόσο σταθερή διαχείριση.
Γίνεται ένα παιδί να μην ζηλεύει;
Ανάμεσα στα ανθρώπινα συναισθήματα είναι και η ζήλεια. Είναι πολύ σημαντικό να εξηγούμε στο παιδί ότι όλοι οι άνθρωποι κάποιες στιγμές μπορεί να ζηλεύουν και ότι αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Ενθαρρύνουμε το παιδί να λεκτικοποιεί τη ζήλεια όταν την αισθάνεται. Μέσα από έρευνες έχει φανεί ότι η λεκτικοποίηση των συναισθημάτων καταπραϋνει σημαντικά την έντασή τους.
Τι μπορώ να κάνω όταν το παιδί μου ζηλεύει;
Να βοηθήσω το παιδί να διαχειριστεί τη ζήλεια του όπως και κάθε δυσφορικό συναίσθημα που προκύπτει.
Μιλώντας για διαχείριση των συναισθημάτων, τί εννοούμε;
Αρχικά συζητάμε με το παιδί για τις 3 διαστάσεις της ζήλειας (θυμός, λύπη, φόβος). Το καθησυχάζουμε λέγοντας ότι όλοι οι άνθρωποι κάποιες φορές ζηλεύουμε.
Έπειτα διαχωρίζουμε το συναίσθημα της ζήλειας από τη δυσλειτουργική συμπεριφορά που μπορεί η ζήλεια να ενεργοποιεί. Ακριβώς όπως υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να αισθάνεται κανείς θυμό και να ενεργεί με εχθρικό τρόπο, υπάρχει διαφορά μεταξύ του να αισθάνεται κανείς ζήλια και να ενεργεί με βάση τη ζήλια. Εξηγώ στο παιδί ότι είναι ένα συναίσθημα που το επισκέπτεται για λίγο και θα φύγει, και ότι έχει την επιλογή να μην ενεργήσει σύμφωνα με αυτό. «Δεν χρειάζεται να υπακούς στη ζήλεια όταν σε επισκέπτεται».
Καθημερινές Στρατηγικές για τους Γονείς
Να επαινούμε το μεγαλύτερο παιδί μας όταν φέρεται όμορφα στο αδερφάκι του.
Το κόλπο είναι να βρίσκουμε σκόπιμα τις φορές που το παιδί συμπεριφέρεται όμορφα στο αδερφάκι του — και να επαινούμε αυτή τη συμπεριφορά, ενθαρρύνοντάς το να συνεχίσει έτσι. Με αυτό τον τρόπο, του δείχνουμε ότι μπορεί να τραβάει την προσοχή μας λιγότερο μέσω της κακής συμπεριφοράς και περισσότερο όταν φέρεται όμορφα.
Να ενθαρρύνουμε τη συνεργασία
Τα παιδιά συχνά ανταγωνίζονται για να δουν ποιος είναι «ο καλύτερος». Έτσι κοντράρονται με τα αδέλφια τους τόσο για το τι μπορούν να κάνουν καλύτερα όσο και για το ποιος θα συγκεντρώσει την προσοχή ή τη στοργή του γονιού. Εναλλακτικά:
Ολοκληρώστε μια εργασία ενάντια στο ρολόι, όχι ο ένας εναντίον του άλλου
Παίξτε παιχνίδια που βάζουν τα παιδιά στην ίδια πλευρά (γονείς εναντίον παιδιών)
Αναθέστε δουλειές που θα χρειαστεί συνεργασία π.χ τακτοποίηση του δωματίου τους (το ένα παιδί μαζεύει τα παιχνίδια, το δεύτερο μαζεύει τα ρούχα τους)
Να κάνουμε τα παιδιά μας να αισθάνονται συμπερίληψη
Βρείτε απλούς τρόπους να κάνετε το παιδί να νιώσει «μέσα στην ομάδα». Αντί να μαγειρεύετε ενώ τα παιδιά παίζουν ή τσακώνονται, προσκαλέστε το να σας βοηθήσει να πλύνετε τα φύλλα της σαλάτας ή να στρώσετε το τραπέζι. Χρησιμοποιήστε το χρόνο που περιμένει το αδελφάκι του να ολοκληρώσει κάποια δραστηριότητά, παίζοντας παιχνίδια ή διαβάζοντας μαζί πριν τον ύπνο.
Να τους λέμε συχνά τι τα κάνει για εμάς τόσο ξεχωριστά
Ένα παιδί βλέποντας το αδελφάκι του να τραβά την προσοχή ή τον έπαινο μπορεί να αισθανεί ζήλια ή απογοήτευση για τον εαυτό του.
Μια καλή στρατηγική είναι να υπενθυμίζουμε στα παιδιά μας όλους τους τρόπους με τους οποίους είναι ξεχωριστά και μοναδικά. Να τους μιλήσουμε για το πώς οι ζωγραφιές τους μας κάνουν να χαιρόμαστε ή ότι είναι ένας/μια τόσο υπεύθυνη αδερφή/αδελφός.
Να τους υπενθυμίζουμε ότι εξακολουθεί να είναι πολύτιμα απλά επειδή είναι αυτά που είναι, κι ότι η θέση τους στην οικογένεια δεν εξαρτάται καθόλου από το πόση προσοχή μπορεί να τραβάει το αδερφάκι τους.
Να βρίσκουμε λίγο χρόνο για εξόδους ή δραστηριότητες/παιχνίδι με το κάθε παιδί ξεχωριστά. Έστω και 15-20 λεπτά είναι αρκετά.
Να μην συγκρίνουμε τα παιδιά μας
Να μην συγκρίνουμε τα παιδιά μας. Τα παιδιά ακούν τι λέμε και καταλαβαίνουν ακόμη και την υπονοούμενη γλώσσα του σώματος. Ξέρουν ότι μιλάμε για το ποιος άρχισε να περπατάει πρώτος ή το αν πιστεύουμε ότι ο ένας εξελίσσεται περισσότερο από τον άλλο. Αυτές οι συγκρίσεις μπορούν να αυξήσουν τη ζήλια των αδελφών και να επιδεινώσουν τον δεσμό που προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε.
Αντί να συγκρίνουμε, μπορούμε να μιλήσουμε για τα ορόσημα του κάθε παιδιού χωρίς να αναφέρουμε το άλλο παιδί μας. Αποφεύγουμε να επισημάνουμε κάποιο ταλέντο τους ή ιδιότητά τους με τρόπο που να τα κάνει να πιστεύουν ότι είναι εγκλωβισμένα σε αυτό το χαρακτηριστικό π.χ. «Αυτός είναι ο εργατικός».
Να ενθαρρύνουμε την ενσυναίσθηση
Τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται με το που γεννιούνται το πώς νιώθουν οι άλλοι. Η ενσυναίσθηση αναπτύσσεται με τα χρόνια και καλλιεργείται καλύτερα στην παιδική ηλικία. Πώς μπορούν να σταματήσουν μια δυσλειτουργική συμπεριφορά όταν δεν ξέρουν πώς επηρεάζει τους άλλους;
Η ενίσχυση της ενσυναίσθησης είναι μια συνεχής διαδικασία και μπορεί να γίνει επαναλαμβάνοντας συχνά ερωτήσεις όπως: «Πώς θα ένιωθες αν…; » ή «Δεν θα σου άρεσε αν κάποιος άλλος…».
Μπορείτε επίσης να συσχετίσετε μια από τις προηγούμενες εμπειρίες του παιδιού σας με αυτό που βλέπει την παρούσα στιγμή. Αν δει την αδερφή της να κλαίει, θα μπορούσατε να πείτε: «Έχει στεναχωρεθεί πολύ. Θυμάσαι πόσο είχες στεναχωρηθεί εσύ όταν έπρεπε να φύγουμε από τη φίλη σου; Κάπως έτσι νιώθει τώρα».
Να εκφράζουμε την άνευ όρων αγάπη μας
Ολοι φοβόμαστε κατά βάθος την απόρριψη, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών μας. Κι αυτά ανησυχούν ότι η συμπεριφορά τους μπορεί να μας απομακρύνει ή ότι δεν θα είναι πάντα ξεχωριστά στην καρδιά μας.
Διαβεβαιώνουμε συχνά το παιδί μας ότι το αγαπάμε, ό,τι κι αν γίνει. Ότι το αποδεχόμαστε ακριβώς όπως είναι και ότι δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα για να «κερδίσει» την αγάπη μου.
Έχει σημασία....
Όταν απευθυνόμαστε στο παιδί μας μιλάμε πάντα σε σχέση με τη συμπεριφορά του, όχι το ίδιο ως άνθρωπο. Εάν συμπεριφέρεται άσχημα, δεν το αποκαλούμε «κακό παιδί», αλλά αναφέρουμε ότι έκανε μια λάθος επιλογή. Αυτό ως άνθρωπος είναι πάντα καλό, ακόμα κι όταν κάνει λάθη. Με αυτόν τον τρόπο, εστιάζουμε στη διόρθωση της συμπεριφοράς.
Ας είμαστε 100% παρόντες στις χειρονομίες και τις αλληλεπιδράσεις μας με το παιδί μας. Είναι άλλο να του δίνουμε μια γρήγορη αγκαλιά το πρωί, και άλλο να ξεκινάμε τη μέρα μας με ένα πλατύ χαμόγελο και μια ζεστή αγκαλιά. Ας κάνουμε σαν να μην τον/ την έχουμε δει εδώ και καιρό και σας να είμαστε ενθουσιασμένοι που είμαστε μαζί για άλλη μια φορά. Ας αφήσουμε την παρουσία του να φωτίσει το πρόσωπό μας για να νιώσει την αγάπη και τη ζεστασιά μας με αυθεντικό τρόπο.
Περνάμε αποκλειστικό χρόνο μαζί του. Μην αποθαρρύνεστε όταν ακούτε «αποκλειστικό χρόνο»—δεν μιλάμε για ώρες εδώ... Μόνο για λίγα λεπτά την ημέρα ή το διάβασμα ενός παραμυθιού μαζί ή μια αγκαλιά αφού το μικρότερο αδελφάκι του έχει πάει για ύπνο. Δώστε του την ευκαιρία να σας έχει για τον εαυτό του ακόμα και σε μικρές δόσεις. Αρκεί.
Εξασκηθείτε σε φράσεις όπως...
«Είναι φυσιολογικό να νιώθεις ζήλια μερικές φορές» - και μετά συνεχίστε λέγοντας: «Κάνεις πολλά σπουδαία πράγματα. Θέλετε να κάνουμε μια βόλτα στο πάρκο το απόγευμα;»
Αναστασία Μάμαλη
Ψυχολόγος- Συστημική
Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια