Πώς μπορεί η σχέση βρέφους – μητέρας να επηρεάζει στην ενήλικη ζωή;
- Anastasia Mamali
- Apr 26, 2023
- 6 min read
Updated: May 2, 2023
«Όταν σταμάτησα να βλέπω τη μητέρα μου με τα μάτια του παιδιού, αντίκρισα τη γυναίκα που με βοήθησε να γεννήσω τον ίδιο μου τον εαυτό». Nancy Friday

Τα νεογνά βρίσκονται σε πλήρη εξάρτηση από τα άτομα που τα φροντίζουν με αποτέλεσμα η ποιότητα της φροντίδας που λαμβάνουν να επηρεάζει βαθιά την ανάπτυξή τους. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό να εγκατασταθεί γρήγορα ένας στενός και σταθερός δεσμός ανάμεσα στο βρέφος και στο άτομο που το φροντίζει το οποίο είναι συνήθως η μητέρα. Πράγματι, στις γυναίκες από τη στιγμή που φέρνουν στον κόσμο ένα παιδί ορμόνες και εξειδικευμένα κυκλώματα του εγκεφάλου λειτουργούν και προάγουν ένα είδος ψυχικής προσήλωσης στο βρέφος, που αποκαλείται «Πρωταρχική Μητρική Ενασχόληση». Με αυτή την περιγραφή αναφερόμαστε σε μια συγκεκριμένη νοητική κατάσταση η οποία διαμορφώνεται στα τελικά στάδια της κυοφορίας, όταν η μητέρα αφήνει στο περιθώριο κάθε ενδιαφέρον και έγνοια και επικεντρώνει την προσοχή της, τα συναισθήματα και τις σκέψεις της αποκλειστικά στο βρέφος που θα γεννηθεί. Κάπως έτσι ξεκινά η διαδικασία της παροχής φροντίδας, η οποία έχει και ενστικτώδεις προεκτάσεις (Murray, 2017).
Δημιουργείται όμως σε όλες τις γυναίκες η προδιάθεση να φροντίσουν τα βρέφη τους; Προσφέρουν όλες οι γυναίκες την ίδια ποιότητα φροντίδας στα παιδιά τους; Χιλιάδες παραδείγματα από την πραγματικότητα γύρω μας φωνάζουν όχι.
Η Θεωρία Του Δεσμού
Η θεωρία του δεσμού ξεκίνησε από τον ψυχαναλυτή John Bowlby και έλαβε μεγάλη ώθηση από την αναπτυξιακή ψυχολόγο Mary Ainsworth. Ο Bowlby πρότεινε την ύπαρξη ενός ψυχολογικού συστήματος αποκλειστικά αφιερωμένου στις σχέσεις γονιών-παιδιών, το σύστημα συμπεριφορών δεσμού (attachment behavioural system). Αυτό υποστήριξε ότι είναι έμφυτο και αποτελεί απόρροια της βιολογικής μας προίκας. Όταν ένα παιδί κολλάει πάνω στους γονείς του αναζητώντας άνεση και ασφάλεια παρακινείται από το σύστημα αυτό. Η ποιότητα της σχέσης του παιδιού με τους ενήλικες που το φροντίζουν και η εγγύτητα με αυτούς στους οποίους θα προσκολληθεί παρέχουν την ασφαλή «βάση» που θα του επιτρέψει να εξερευνήσει το περιβάλλον του (Cervone & Lawrence, 2010).
Πράγματι, οι σχέσεις γονέα-παιδιού υποστηρίζεται πως δημιουργούν στο παιδί συμβολικές νοητικές αναπαραστάσεις για τον εαυτό του και τα άτομα που το φροντίζουν. Συγκεκριμένα, το παιδί καλλιεργεί αφηρημένες πεποιθήσεις και προσδοκίες όσον αφορά στις σχέσεις του με άλλα σημαντικά πρόσωπα. Αυτές οι νοητικές αναπαραστάσεις που λέγονται εσωτερικευμένα ενεργά νοητικά μοντέλα αντέχουν στο χρόνο. Είναι αλήθεια πως οι σχέσεις των πρώτων ετών στη ζωή μας αφήνουν ένα νοητικό κατάλοιπο που είναι δύσκολο να υποχωρήσει. Από την άλλη οι γονείς διαφέρουν ως προς το βαθμό ανταπόκρισης στις ανάγκες των νηπίων και αυτές οι διαφορές θεωρείται πως δημιουργούν διαφορετικές νοητικές αναπαραστάσεις στο νήπιο. Διαφορετικά νήπια μπορεί επίσης να βιώσουν διαφορετικούς τύπους αλληλεπίδρασης με τα άτομα που τα φροντίζουν (Cervone & Lawrence, 2010).
Η Mary Ainsworth με βάση τις παραπάνω ιδέες διεξήγαγε μια έρευνα σχεδιασμένη να εντοπίζει ατομικές διαφορές σε τύπους δεσμού μέσω της άμεσης παρατήρησης της αλληλεπίδρασης γονέα-παιδιού. Με βάση τη μεθοδολογία της έρευνας οι ψυχολόγοι παρατηρούν τον τροπο με τον οποίο τα βρέφη αντιδρούν στον αποχωρισμό και στην επιστροφή-επανασύνδεση με τη μητέρα ή το άτομο που τα φροντίζει. Με βάσει τις παρατηρήσεις βρέθηκαν τρείς τύποι δεσμού: ο Ασφαλής δεσμός (70% των βρεφών), ο Αγχώδης-Αποφευκτικός δεσμός (20%), ο Αγχώδης-Αμφιθυμικός δεσμός (10%) (Cervone & Lawrence, 2010).

Comments