Η σημασία της Γλωσσική Ανάπτυξη σε Παιδιά Βρεφονηπιακής Ηλικίας

Η Γλωσσική Ανάπτυξη κατά την Προσχολική Ηλικία

Η χρήση της γλώσσας ξεκινάει στα βρέφη περίπου τον 9ο με 14ο μήνα της ζωής τους και αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Στον 15ο μήνα ένα μέσο παιδί χρησιμοποιεί περίπου 10 λέξεις και μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, μεταξύ 16ου και 24ου μήνα, παρατηρείται μια «έκρηξη» γλωσσικής παραγωγής που φτάνει μέχρι και τις 400 λέξεις. Τα βρέφη τελειοποιούν τις γλωσσικές τους ικανότητες, κατασκευάζοντας στη συνεχεια προτάσεις με συνδυασμό δύο λέξεων, ενώ μεχρι το τρίτο έτος της ζωής τους έχουν σχεδόν κατακτήσει την ικανότητα δημιουργίας ολοκληρωμένων προτάσεων (Feldman, 2009).

Σύμφωνα με την Θεωρία της Αλληλεπίδρασης η ανάπτυξη των γλώσσας είναι αποτέλεσμα τόσο γενετικά καθορισμένων προδιαθέσεων όσο και περιβαλλοντικών συνθηκών. Έτσι, οι κοινωνικοί παράγοντες θεωρείται ότι διαδραματίζουν ζωτική σημασία τόσο γιατί θεωρείται ότι προσφέρουν τα κίνητρα μέσω της συμμετοχής στην ομάδα και στην κοινωνία όσο και γιατί οδηγούν στην χρήση και εξάσκηση της γλωσσικής ικανότητας μέσω της αλληλεπιδρασης (Feldman, 2009).

Ο Ρόλος Του Κοινωνικού Παράγοντα

Λαμβάνοντας υπόψιν μας τον τρόπο επικοινωνίας των κωφάλαλων παιδιών, αντιλαμβανόμαστε ότι η νοηματική γλώσσα είναι η πρώτη γλώσσα που μαθαίνει ο άνθρωπος πριν ακόμα μιλήσει. Έρευνες σε διάφορες νοηματικές γλώσσες έδειξαν ότι η κάθε γλώσσα έχει συγκεκριμένη δομή και ανταποκρίνεται στα παγκόσμια κριτήρια των ανθρωπίνων γλωσσών. Έτσι, όσοι γνωρίζουν κάποιον κωφό ή ζουν στην κοινότητα των κωφών ξέρουν ότι όχι μόνο δεν υπάρχει έλλειψη διαλόγου, αλλά πλεονασμός επικοινωνίας (Κουρμπέτης, Χατζοπούλου, Σαβαλίδου, & Σίμψα, 2007).

Ο λόγος που αναφθήκαμε στην γλώσσα των κωφών ως παράδειγμα, είναι για να καταδείξουμε ότι οποιαδήποτε γλώσσα έχει ως κύριο σκοπό αλλά και αιτία, την επικοινωνία. Έτσι

δεν μπορούμε παρά να την αντιμετωπίζουμε ως ένα κώδικα, ένα σύνολο συμβόλων το οποίο έχει πάντα κύρια αιτία αλλά και αποτέλεσμα την αλληλεπίδραση, την ανταλλαγή, την ανάγκη για διάδραση που είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Έξω απο το πλαίσιο της επικοινωνίας δεν θα μπορούσε να υπάρξει γλώσσα. Έτσι ο κοινωνικός παράγοντας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την εκμάθησης της οποιασδήποτε γλώσσας σε οποιαδήποτε ομάδα ή κοινωνία. Τι συμβαίνει όμως όταν το παιδί υφίσταται γλωσσική στέρηση;

Ο Ρόλος Του Οικογενειακού Περιβάλλον

Εχει αποδειχτεί ότι η ανάπτυξη του λεξιλογίου ενός παιδιού είναι ευθέως ανάλογη με τον αριθμό των λέξεων που ακούει. Αυτη η σχέση επιβεβαιώνεται από μελέτες που διεξήχθησαν σε οικογενειες φτωχών οικογενειών, οικογενειών της εργατικής τάξης, και πιο ευκατάστατων επαγγελματιών. Διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά ηλικίας 1-3 ετών που ανήκαν στις φτωχές οικογένειες άκουγαν μόνο το 33% του αριθμού των λέξεων που άκουγαν τα παιδιά που ανήκαν στην εργατική τάξη και μόνο το 20% του αριθμού των λέξεων που άκουγαν τα παιδιά που ανήκαν σε οικογένειες επαγγελματιών (Lightfoot, Cole, & Cole, 2014).

Έχει ακόμα φανεί, μέσα από την περίπτωση ενός κοριτσιού με το όνομα Τζίνι το οποίο ζούσε μέχρι τα 13 έτη παντελώς απομονωμένο και χωρίς να δέχεται κανένα λεκτικό ερέθισμα, ότι η εκμάθηση της γλώσσας προυποθέτει και την συμμετοχή στην πρώτη κοινωνική ομάδα, την οικογένεια. Από την περίπτωση της Τζίνι οι επιστήμονες κατανόησαν ότι αν τα παιδιά στερηθούν των ερεθισμάτων της γλώσσας σε συγκεκριμένες αναπτυξιακές περιόδους, δεν θα μπορέσουν ποτέ να κατακτησουν τη γλώσσα σε επαρκές επίπεδο (Lightfoot, Cole, & Cole, 2014).

Η Γλώσσας ως προγνωστικός παράγοντας της Υγείας και της Ευημερίας

Τα τελευταία χρόνια έχει διεξαχθεί ένας αριθμός μελετών με στόχο να διερευνήσει την μακροπρόθεσμη επίδραση της γλώσσας στο άτομο. Με τον ίδιο τρόπο που ένα παιδί έχει ανάγκη από πλούσια και υγιεινή διατροφή προκειμένου να αναπτυχθεί, χρειάζεται κοινωνική αλληλεπίδραση και έκθεση σε γλωσσικό πλούτο, προκειμένου να αναπτύξει στο μέγιστο βαθμό το νοητικό δυναμικό του. Υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα τα οποία καταδεικνύουν ότι τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα του λεξιλογίου το οποίο προσλαμβάνει ένα παιδί στα 3 πρώτα έτη της ζωής του αποτελούν τον ισχυρότερο προγνωστικό παράγοντα για επιτυχία στις σπουδές συγκριτικά με το κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο, την εθνικότητα και τη φυλή.

Είναι αλήθεια πως τα παιδιά των φτωχώτερων οικογενειών εκτίθενται σε 30 εκατομύρια λιγότερες λέξεις από ότι τα παιδιά πιο ευκατάστατων οικογενειων κατά τα 3 πρώτα έτη της ζωής τους. Αυτό το κενό σταδιακά μεγαλώνει. Όταν τα ίδια παιδιά βρίσκονται στην 3η τάξη του δημοτικού δεν έχουν τις ίδιες προυποθέσεις κατανόησης και αφομοίωσης της διδακτέας ύλης. Προοδευτικά, τα παιδιά των φτωχότερων τάξεων έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποτυχουν ακαδημαϊκά (Zauche, Darcy Mahoney, Zauche, & Jennifer, 2017).

Η έκθεση των παιδιών σε πλούσιο λεξιλόγιο με τη συνακόλουθη γραμματική πολυπλοκότητα και συντακτική δομή, λειτουργεί αντισταθμιστικά σε παράγοντες που μπορεί να θέτουν σε ρίσκο την επιτυχία των παιδιών. Τέτοιοι παράγοντες ρίσκου θεωρούνται η προωρότητα, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των γονιών, η μητρική κατάθλιψη και η φτώχεια. Σύμφωνα με ερευνητικά ευρήματα, οι φροντιστές μπορούν μιλώντας και αλληλεπιδρώντας με τα βρέφη τους να αμβλύνουν την επίδραση αρνητικών παραγόντων (Head Zauche, Thul, & Mahoney, 2016).

Επιπρόσθετα, τα βρέφη που εκτίθενται σε πλούσιο και ποικίλο λεξιλόγιο στα πλαίσια μιας ζεστής αλληλεπίδρασης με τους φροντιστές τους, θέτουν με αυτό τον τρόπο τις βάσεις για την ακαδημαϊκή τους επιτυχία. Ως εκ τούτου, η ακαδημαική επιτυχία συνοδεύεται και από καλύτερη επαγγελματική εξέλιξη και κατ’ επέκταση καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία (HeadZauche, Thul, & Mahoney, 2016).

Συμπεράσματα

Λαμβάνοντας υπόψιν μας όλα τα παραπάνω αντιλαμβάνόμαστε πόσο σημαντικό είναι να γίνει γνωστή στο ευρύτερο κοινό η σημασία της γλώσσας, ειδικά κατά τα τρία πρώτα έτη της ζωής των παιδιών. Οικογένειες που αντιμετωπίζουν παράγοντες ρίσκου, μπορούν μιλώντας και αλληλεπιδρώντας με τα βρέφη τους να τους προσφέρουν περισσότερες δυνατοτητες να σπουδάσουν και να αποκτήσουν πρόσβαση σε καλύτερα αμοιβόμενες εργασίες, εξασφαλίζοντας έτσι ένα καλύτερο επίπεδο υγείας και ευημερίας, (Fitzgerald, 2014).

Αναστασία Μάμαλη

Ψυχολόγος

Bibliography

Feldman, R. S. (2009). Εξελικτική Ψυχολογία. Αθήνα: Gutenberg.

Fitzgerald, B. (2014, June 3). TEDx Talks. Retrieved from Youtube.com: https://www.youtube.com/watch?v=y8qc8Aa3weE

Head Zauche, L., Thul, T. A., & Mahoney, A. (2016). Influence of language nutrition on children's language and congnitive development: An integrated review. Elsevier, 318-333.

Lightfoot, C., Cole, M., & Cole, S. R. (2014). Η Ανάπτυξη Των Παιδιών. Αθήνα: Gutenberg.

Zauche, L. H., Darcy Mahoney, A., Zauche, M. S., & Jennifer, S.-W. L. (2017). The Power Of Language Nutrition for Children's Brain Development, Health and Future Academic Achievement. Journal Of Pediatric Health Care, 493-503.

Κουρμπέτης, Β., Χατζοπούλου, Μ., Σαβαλίδου, Φ., & Σίμψα, Θ. (2007). Διαναπηρικός Οδηγός Επιμόρφωσης. Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο.